Arno Wonisch

Ranko Risojević

Der bosnische Scharfrichter

Bosanski dželat

Roman

Promocija prevoda knjige na njemački jezik

Banja Luka, 17. 3. 2015. godine

Publikacija koju danas predstavljamo predstavlja, kao što smo već čuli, početak književne edicije Slawische Narrationen / Slovenske naracije Instituta za slavistiku Gračkog univerziteta, visokoškolske ustanove koja ovih dana slavi 430. rođendan (osnovana je 1585. godine i poslije Bečkog univerziteta – koji ovih dana slavi 650. rođendan – druga je najstarija ustanova takve vrste u Austriji).

U istoriju, mada i u noviju (djelimično austrijsku), vodi nas knjiga koju danas promovišemo u njegovom izdanju na njemačkom jeziku pod naslovom Der bosnische Scharfrichter (u originalu: Bosanski dželat) cijenjenog književnika, javnog i kulturnog radnika Ranka Risojevića. Objavljivanjem ovog istorijskog romana na njemačkom govornom području povlači se na neki način i određena tematska, geografska i dijahronijska linija koja seže

od Beča,

preko austrijskog gradića Brunn am Gebirge i

Banje Luke

pa do onog poznatog Sarajevskog ćošeta preko puta Latinske ćuprije, odnosno Principovog mosta.

Na sjevernom (ili gornjem) početku te linije nalazi se Beč čiji je carski dvor, kao što poznato, 1878. godine prema odlukama Berlinskog kongresa izvršio okupaciju Bosne i Hercegovine. Sjedište austrijskih careva tada je bilo u bečkoj palati Hofburg:

Nadomak Beča i u aglomeraciji austrijske metropole, u već spomenutom gradiću Brunn am Gebirge, svega petnaestak kilometara od strogog centra austrijske prijestonice (time i od Hofburga), rodio se 1856. godine u porodici profesionalnih dželata Alois Seyfried, koji će 150 godina kasnije postati junak ili centralna figura romana Ranka Risojevića. O Seyfriedu kao istorijskoj, realnoj ličnosti, ali ne većeg značaja, nalazimo u internetu, začudo, ne baš šture informacije. Postoji, između ostalog, članak u Wikipediji na engleskom i srpskom jeziku:

Osim toga, na web-strani http://www.smrtnakazna.rs/ navedena je opširna dokumentacija o životu i zanimanju Aloisa Seyfrieda, čak i sa faksimilima nekih njegovih službenih pisama u kojima on Sarajevske i Bečke vlasti i uporno moli za povećanje plate.

Jedna takva molba upućena je Zemaljskoj vladi u Sarajevu, ali je završila u Zajedničkom Ministarstvu za Bosnu i Hercegovinu. Tekst glasi:

Iz dostupnih izvora znamo takođe da je Seyfried bio strastveni svirač citre, žičanog instrumenta iz alpskog prostora, na kojem je, kao što kaže u jednom razgovoru (u Risojevićevoj knjizi), svirao „pjesme s mojih brda“.

U vezi sa tim brdima i sa Seyfriedovim rodnim gradom Brunn am Gebirge valja konstatovati sljedeće: geografski motivisana odrednica am Gebirge u toponimu Brunn am Gebirge bukvalno znači ‛pod planinom’, ali upravo u tom sjeverno-istočnom dijelu inače brdovite Austrije nema baš previše ili, da čak i kažemo, nema visokih planina u pravom smislu riječi, nego samo niža pobrđa nalik na Kozaru, Majevicu ili Frušku Goru.

Evo kako, ilustracije radi, izgleda pogled na dželatov rodni grad sa (ravnom) okolinom na južnoj bečkoj periferiji:

Brunn am Gebirge

Ali vratimo se spomenutoj crvenoj liniji koja se od Donje Austrije dalje nastavlja prema jugu, preko panonske i slavonske ravnice do rijeka Save i Vrbasa, tj. Sve do Banje Luke. Grad u kojem se trenutno nalazimo i koji leži na sjevernom podnožju brdovitog reljefa, tipičnog za ovu zemlju okomitih planina, igrao je i u životu Aloisa Seyfrieda nimalo nevažnu ulogu jer je u njemu više puta boravio u vršenju svoje neobične i okrutne službe. A planine će za njega skoro 30 godina biti mjesto gdje će – putujući od smaknuća do smaknuća – provoditi najviše vremena.

Središnje mjesto života, odnosno stalno prebivalište taj je činovnik Bečkog dvora i vjerni podanik Franca Jozefa, međutim, našao na donjem, južnom kraju naše linije, dakle u Sarajevu, gdje je od 1886. (privremeno) i od 1897. (stalno) sve do 1917. godine vršio dužnost jedinog dželata Austrougarske monarhije u okupiranoj Bosni. U toj funkciji je 2. februara 1915. godine objesio tri učesnika Sarajevskog atentata 28. juna 1914. – Danila Ilića, Miška Jovanovića i Veljka Čubrilovića.

Kasnije, nastankom Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca iz pepela Prvog svjetskog rata Seyfriedov okrutni posao još nije bio završen jer je ostao u službi sve do 1922. godine, kada je poslije 36 godina rada bio penzionisan. I dalje je živio u Sarajevu pa se tek 1930. godine vratio u rodni grad Brunn am Gebirge, gdje je umro 1938. godine.

Na kraju želio bih još samo reći da mi je prevođenje te divne knjige Ranka Risojevića sa toliko detaljnih istorijskih podataka, sitnih jezičkih finesa i toliko autentičnih prikaza jedne sredine i jednog života bilo stvarno veliko zadovoljstvo. I još nešto, lično: prevodilačka radost je, barem za mene, veća od čisto čitalačke jer prevođenje – a pogotovo takvih knjiga – doživljavam kao savršen spoj pasivnog uživanja, s jedne strane, i aktivnog stvaranja, s druge.